Những ngày gần đây ca khúc “Ta thấy gì đêm nay” của nhạc sĩ Trịnh Công Sơn sáng tác được ca sĩ trẻ Hoàng Trang lựa chọn trình bày. Chỉ với cây guitar đệm kèm cô gái trẻ đã gây sốt cộng đồng mạng khi chất giọng và phong cách mang đậm nét của cô Khánh Ly khi còn trẻ.
Ca sĩ Hoàng Trang và Nguyễn Đông
Bên cạnh đó đã có không ít bài báo phản ánh về việc đề tên ca khúc bị sai : ví như “Ta thấy gì đêm nay” lại bị biến thành “Ta đã thấy gì trong đêm nay”. Nhưng sau này tôi đã thấy các video đã được chỉnh sửa tên bài hát cho đúng với tên sơ khai của nó.
Trên trang mạng Duyên dáng Việt Nam Tiến Sĩ văn học Mai Bá Ấn (hội viên Hội Nhà văn Việt Nam), Phó chủ tịch Hội VHNT Quảng Ngãi kiêm Tổng biên tập Tạp chí Sông Trà, nhận xét: “Khác với các tình khúc của Trịnh Công Sơn, dòng nhạc “phản chiến” của ông, cho đến nay rất ít những bài được chính thức công bố qua bản in. Chính vì lẽ đó, các ca sĩ và cả người bình dân hát nhạc “phản chiến” của ông đều dựa theo lời của các băng nhạc do Khánh Ly thể hiện (kể cả lời trên các trang mạng, lời karaoke…). Nhân bài hát Ta thấy gì đêm nay đang trở thành một hiện tượng mới, đưa bản nhạc trở lại như thời đấu tranh của học sinh, sinh viên, Phật tử miền Nam cách nay trên 45 năm, tôi nhận thấy, lời hát của Hoàng Trang vẫn đúng như lời hát của Khánh Ly, mà theo tôi, ca sĩ Khánh Ly có sự lẫn lộn giữa các lời trong bài hát này”
Ông đã đưa ra những lập luận theo quan điểm cá nhân của mình : “Theo tôi, ngay từ đầu ca sĩ Khánh Ly vì một lý do nào đó đã có sự lẫn lộn giữa các lời trong bài hát này của Trịnh Công Sơn. Sở dĩ, tôi nói lẫn lộn (sai lời) một vài câu trong bài hát là bởi, tôi đã thuộc lời bài hát này từ lúc còn sinh hoạt trong Gia đình Phật tử trước 1975 dù đến bây giờ, bản thân tôi cũng như mọi người không có bản nhạc gốc của Trịnh Công Sơn để đối chiếu. Nói thế, sẽ có người bảo: Vậy lời của tôi thuộc hồi nhỏ (trước 1975) là sai thì sao? Nhưng tôi mạnh dạn viết những dòng này là vì tôi tin lời hát tôi thuộc trước nay là đúng với phần lời của Trịnh Công Sơn”.
Từ phân tích trên, ông Mai Bá Ấn cho biết: “Ta thấy gì đêm nay có 4 lời và 1 điệp khúc. Bài hát lưu hành hiện nay đúng như lời bài hát tôi đã thuộc, riêng lời 3 và lời 4 thì có sự lẫn lộn. Đó là: Lấy cụm từ “cờ bay trăm ngọn cờ bay” ở lời 1 mang xuống lời 3 (lặp lại) và lấy lời 3 “đèn soi trăm ngọn đèn soi” mang xuống lời 4, thiếu hẳn cụm từ “Bàn chân muôn vạn bàn chân” của lời 4. Cụ thể:
Lời 1: Lời bản nhạc đang lưu hành: Ta đã thấy gì trong đêm nay/ Cờ bay trăm ngọn cờ bay/ Rừng núi loan tin đến mọi miền… Lô-gic nội dung của lời này là đúng, vì Cờ bay trăm ngọn cờ bay để tiếp theo là Rừng núi loan tin đến mọi miền… Nghĩa là “cờ bay” để “loan tin”.
Lời 2: Lời bản nhạc đang lưu hành: Ta đã thấy gì trong đêm nay/ Bàn tay muôn vạn bàn tay/ Những ngón tay thơm nối tật nguyền… là đúng, vì Bàn tay muôn vạn bàn tay để tiếp theo là Những ngón tay thơm nối tật nguyền… Nghĩa là: “bàn tay” đến “những ngón tay thơm”.
Lời 3: Lời bản nhạc đang lưu hành: Ta đã thấy gì trong đêm nay/ Cờ bay trăm ngọn cờ bay/ Đường phố hôm nay sáng rực đèn… là sai lô-gic về nội dung vì: “Cờ bay” thì không thể tiếp theo là sáng rực đèn… được. Lời đúng, theo tôi phải là: Ta đã thấy gì trong đêm nay/ Đèn soi trăm ngọn đèn soi/ Đường phố hôm nay sáng rực đèn… Nghĩa là “đèn soi” đến “sáng rực đèn”.
Lời 4: Lời bản nhạc đang lưu hành: Ta đã thấy gì trong đêm nay/ Đèn soi trăm ngọn đèn soi/ Mặt đất rung rinh bước triệu người… là sai lô-gic nội dung vì: “Đèn soi” thì không thể tiếp theo là bước triệu người… được. Lời đúng theo tôi phải là: Ta đã thấy gì trong đêm nay/ Bàn chân muôn vạn bàn chân/ Mặt đất rung rinh bước triệu người… Nghĩa là: “bàn chân” đến “rung rinh bước triệu người”.
Từ những lý giải trên, chúng ta thấy rằng: Lời nhạc đang lưu hành sai ở lời 3 và lời 4 như đã giải thích. Mà với nhạc Trịnh Công Sơn thì sai một lời là mất đi tính nhất quán trong tư duy nghệ thuật và lô-gic nội dung của lời ca, ảnh hưởng đến cái hay của toàn bài hát”.
Nhạc sĩ Nguyễn Hữu Hồng Minh và ca sĩ Khánh Ly
Sau khi những dẫn chứng của tiến sĩ Mai Bá Ấn được đăng công khai trên các trang mạng thì Nhạc sĩ Nguyễn Hữu Hồng Minh đã tìm đến nhà sưu tầm Nguyễn Trọng Hiệp. Người mà được giới thơ ca, nhà báo, nhạc sĩ biết đến là một nhà sưu tầm có kho tài sản sách vở, băng từ khá đồ sộ. Mất rất nhiều thời gian ông Nguyễn Trọng Hiệp cũng đã tìm thấy một tập nhạc được xuất bản năm 1970 đã bị rách bìa nên không thể xác định được tiêu đề của ấn phẩm. Nhưng chắc chắn một điều rằng trong tập nhạc này có in bản chép tay lời bài hát “Ta thấy gì đêm nay” của nhạc sĩ Trịnh Công Sơn.
Bản chụp 4 đoạn chép tay trong bài hát “Ta thấy gì đêm nay”
Sau khi nhận ấn phẩm từ tay nhà sưu tập Nguyễn Trọng Hiệp nhạc sĩ Nguyễn Hữu Hồng Minh đã tự mình đối chiếu lời nhạc trong ấn phẩm với lời hát của ca sĩ Hoàng Trang và Khánh Ly thì ông xác nhận hoàn toàn trùng khớp. Điều này lý giải những lập luận của tiến sĩ Mai Bá Ấn là không chính xác. Tiến sĩ Mai Bá Ấn đã chấp nhận lời hát sau khi tận mắt chứng kiến bản chép tay của nhạc sĩ Trịnh Công Sơn và xin phép được khép lại câu chuyện này.
Phù Sa – 30/11/2020
Bài viết được tham khảo:
Khánh Ly, Hoàng Trang hát sai lời ‘Ta thấy gì đêm nay’ của Trịnh Công Sơn?