Được ra đời năm 1965 nhạc phẩm “Cát Bụi” đã tạo một dấu ấn riêng biệt cho chính nhạc sĩ Trịnh Công Sơn. Ca khúc được ca sĩ Khánh Ly thể hiện đầu tiên. Với chất giọng hơn khàn đục của Khánh Ly càng lột tả sâu sắc tâm trạng buồn da diết, pha chút tiếc nuối của của tác giả.
Nhạc sĩ Trịnh Công Sơn có chia sẻ về sự ra đời của bài hát này như sau :
Vào một buổi chiều ngày tháng không còn nhớ, tôi một mình đến rạp Casino xem phim ”Hiệp sĩ ɱù nghe gió kiếm” tập 6 . Đây là bộ phim nhiều tập, đã xem tập này thì không thể không chờ xem tập khác. Nói chung là tập nào cũng hấp dẫn. Trong 6 tập có đoạn hiệp sĩ ɱù xuất kiếm giải cứu cho một nàng Kiều xinh đẹp. Cứ mỗi tuyệt chiêu xuất ra là nghe có một tiếng nói bình giả ca ngợi. Đường kiếm như có thêm sức mạnh mỗi lúc một uyển chuyển huy hoàng hơn. Sau khi cứu được nàng Kiều, hiệp sĩ мù quay về phía tiếng nói vái tay chào hỏi.
Hoá ra bên vệ đường dưới gốc cây to có một người ɱù khác đang ngồi xếp bàn, trên hai chân có cây đàn bọc trong bao vải gác ngang. Người nghệ sĩ мù có nhã ý chơi một bản đàn tặng hiệp sĩ ɱù. Hai người bèn kéo nhau vào một khu rừng gần đấy. Hình như rừng vào thu nên các cành đều trơ lá, chỉ thấy một đám lá vàng đỏ trải dài trên mặt đất.
Hai người ngồi tựa vào hai gốc cây đối diện nhau. Tiếng đàn cất lên như một lời than thở ngậm ngùi về đất trời, về kiếp người. Tiếng đàn nửa chừng bỗng đứt giây. Người nghệ sĩ мù nói : có kẻ bất thiện dang nghe lén. Quả đúng như vậy, có một tên gian đang rình rập hiệp sĩ мù. Thế là hai người lặng lẽ chia tay.
Hết phim, tôi tản bộ ngang trên đường phố. Không hiểu sao cái đoạn phim ngắn ngủi ấy khiến tôi buồn buồn. Chiều tôi về nhà, sau khi ăn, tôi ngồi đọc lại cuốn “ Zorba le Grec”. Đến đoạn Zorba than thở : “ Chim đa đa ơi thôi đừng hót nữa, tiếng hót mày làm tan nát tim ta”, tôi bỗng gập sách lại và không đọc nữa. Có một cái gì đó thật trùng hợp trong cùng một buổi chiều. Một nỗi buồn hay một điều gì đó gần với sự rời xa ly biệt đang cựa mình thức dậy trong tôi.Tôi lại ra đường tìm một góc quán quen thuộc ngồi. Trên đường trở về nhà, trong đầu bỗng vang lên một tiếng hát. Tôi lặp đi lặp lại nhiều lần trong đầu, hát thành tiếng khe khẽ. Đến khi về nhà ghi lại thì bài hát đã gần như hoàn chỉnh. Sáng hôm sau mang hát cho một số bạn bè nghe, hầu như ai cũng thích.
Hạt bụi nào hoá kiếp thân tôi
Để một mai vươn hình hài lớn dậy
Ôi cát bụi tuyệt vời
Mặt trời soi một kiếp rong chơi.
Hạt bụi nào hoá kiếp thân tôi
Để một mai tôi về làm cát bụi
Ôi cát bụi mệt nhoài
Tiếng động nào gõ nhịp khôn nguôi.
Bao nhiêu năm làm kiếp con người
Chợt một chiều tóc trắng như vôi
Lá úa trên cao rụng đầy
Cho trăm năm vào chết một ngày.
Mặt trời nào soi sáng tim tôi
Để tình yêu xay mòn thành đá cuội
Xin úp mặt bùi ngùi
Từng ngày qua mỏi ngóng tin vui.
Cụm rừng nào lá xác xơ cây
Từ vực sâu nghe lời mời đã dậy
Ôi cát bụi phận này
Vết mực nào xoá bỏ không hay.
Mỗi bài hát đều bắt nguồn từ một duyên cớ nào đó. Có khi từ một câu chuyện không đâu. Nhưng trong mỗi câu chuyện, một cơ duyên lại để trong lòng người nghệ sĩ biết bao cảm xúc. Cảm xúc ấy chỉ có thể diễn tả bằng ca từ. Mỗi người cảm nhận âm nhạc bằng mỗi phương thức khác nhau, suy nghĩ khác nhau. Người ta vẫn thường nói nhạc Trịnh lúc nào cũng lãng mạn, hư ảo vô thường nhưng lại chứa đựng triết lý sâu sắc về tình yêu, cuộc sống và con người.
Bây giờ thì người hiệp sĩ мù kia đã ch.ết rồi. Khoảng hai năm nay. Người viết Zorba đã qua đời dĩ nhiên con chim đa đa kia cũng đã chết. Và nếu Zorba là một con người có thật được Nikos Kazantzakits tiểu thuyết hoá thì nay ông cũng mất rồi.
“ Tiếng động nào gõ nhịp không nguôi…”
Qua tất cả các nhạc phẩm của Trịnh Công Sơn dường như cảm nhận được ông đã lĩnh hội được triết lý sâu sắc về nhân sinɦ của Phật Giáo : sinh lão bệnhtử. Những khắc khoải, băn khoăn về một kiếp người được sinh ra, lớn lên, già đi và sau này lại trở về lại với “cát bụi”. Mỗi người đều không thể lựa chọn cho mình một cuộc sống như bản thân mong muốn, nhưng hãy cố gắng sống sao cho xứng đáng với ɦình ɦài một con người. Để khi kết thúc vòng luân hồi chúng ta luôn hãnh diện vì mình đã sống có ý nghĩa cho đời.
Phù Sa
Bài viết được tham khảo: