Đường xưa lối cũ có bóng tre, bóng tre che thôn nghèo.
Đường xưa lối cũ có ánh trăng, ánh trăng soi đường đi.
Đường xưa lối cũ có tiếng ca, tiếng ca trên sông dài.
Đường xưa lối cũ có tiếng tiêu, tiếng tiêu ru lòng ai.
Đường xưa lối cũ có em tôi tóc xanh bay mơ màng.
Đường chiều dịu nắng bóng em đi áo nâu in đường trăng.
Đường xưa lối cũ có mẹ tôi run run trong hôn hoàng.
Lòng già thương nhớ, nhớ đến tôi lom khom đi tìm con.
Là một nhạc sĩ đi tiên phong trong dòng nhạc vàng Hoàng Thi Thơ không những tài hoa mà còn là thầy của nhiều nhạc sĩ nổi tiếng khác. Một sáng tác nổi tiếng của Hoàng Thi Thơ không ai mà không biết đến đó là ca khúc “Đường xưa lối cũ” với chất nhạc trầm lắng mang nhiều nuối tiếc như một cuốn hồi kí về cuộc đời của người nhạc sĩ.
Khi tôi về, bồi hồi trong nắng.
Tưởng gặp người em hân hoan đứng đón anh về.
Nào ngờ người em sang ngang khi xuân chưa tàn.
Con đò nào đây đưa em tôi vào xa vắng.
Ca khúc được nhạc sĩ Hoàng Thi Thơ sáng tác năm 1958 trong lần trở về thăm quê ở làng Bích Khê – Quảng Trị sau nhiều năm loạn lạc chia cắt vì chiến tranh. Nội dung bài hát tưởng như ông viết về câu chuyện tình buồn của chính mình nhưng sự thật trên tựa đề bài hát khi được xuất bản có ghi “Viết kính dâng mẹ và tặng em”, em ở đây là em gái ruột của ông.
Khi tôi về, nghẹn ngào trong nắng
Tưởng gặp mẹ tôi rưng rưng đứng đón con về
Nào ngờ mẹ tôi ra đi bên kia cuộc đời
Không lời biệt ly cuối cùng trước khi phân kỳ.
Khi trở về quê hương ngỡ đâu rằng sẽ được mẹ ra đón mừng nhưng nào ngờ hay tin mẹ đã qua đời đột ngột chưa kịp nói câu từ biệt. Vì ly hương mà cho đến lúc mẹ ra đi cũng không kịp nhìn mặt lần cuối. Thực ra mẹ ông đã mất năm 1954 nhưng đến năm 1958 khi trở về quê lòng nhớ cảnh xưa khôn nguôi da diết nên ông đã sáng tác bài hát này. Năm 1955 trong tựa đề cuốn sách dạy nhạc do ông viết có tựa đề “Để Sáng Tác Một Bài Nhạc Phổ Thông” ông có ghi lời đề tặng “kính dâng hương hồn Phụ – Mẫu và Anh” đồng thời cũng thân gởi người yêu thất lạc của ông “Tân- Nhân”
Chạnh lòng thương nhớ những phút xưa, phút xưa qua qua rồi.
Lạnh lùng tưởng nhớ bóng dáng ai in sâu trong lòng tôi.
Đường xưa còn đó, nắng vẫn lên, vẫn trăng treo ven đồi.
Mà hình bóng cũ thiếu trong tôi mỗi khi nghe chiều rơi.
Tính kể chuyện trong ca khúc là một hồi kí viết về những chuyện xảy ra trong chính cuộc đời mình. Sau bao năm phiêu bạt xa quê hương, đứng trên mảnh đất yêu thương này, vẫn con đường xưa ấy, vẫn trăng treo trên đồi mà nay hình bóng mẹ già kính yêu, em gái thân thương nay còn đâu. Cảm giác bơ vơ, lạc lõng giữa nơi thân thương nhất người nhạc sĩ chỉ biết dùng lời ca tiếng nhạc để nói lên tiếng lòng chính mình.
Phù Sa
03/11/2020